B.Sc. in Nautical Science In Marathi – हा समुद्री आणि प्लॅस्टिक उद्योगातील करिअरसाठी एक विशेष पदव्युत्तर अभ्यासक्रम आहे. हा अभ्यासक्रम विशेषतः व्यावसायिक व्यापारी, नौदल अधिकारी बनू इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी तयार करण्यात आला आहे. हा अभ्यासक्रम फक्त शास्त्रीय ज्ञानच देत नाही तर विद्यार्थ्यांना सागरी (समुद्री) जीवनासाठी तयार करण्यासाठी शास्त्रीय प्रशिक्षण देखील देतो.

B.Sc. म्हणजे काय? नॉटिकल सायन्स मध्ये? –

B.S.S.I. नोटीसमध्ये म्हटले आहे की थ्री रांची अंडर ग्रॅज्युएट स्कूलमधील जी. डॉ. शिक्षणशाळा नेव्हिगेशन, शिप ऑपरेशन्स आणि सी प्रॅक्टिसमध्ये व्यावसायिक प्रशिक्षण प्रदान करते. जहाजे कार्यक्षमतेने आणि सुरक्षितपणे चालवण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये विद्यार्थ्यांना सुसज्ज करण्यासाठी अभ्यासक्रमाची रचना केली आहे. सीमॅनशिप, कार्गो हाताळणी आणि हवामानशास्त्र यासारख्या विशेष विषयांचा गणित, भौतिकशास्त्र आणि संगणक शास्त्रामध्ये समावेश केला गेलेला आहे. मर्चंट नेव्ही डेक ऑफिसर म्हणून पात्र होण्यासाठी, संबंधित पदनाम आवश्यक आहे.

अभ्यासक्रम कालावधी आणि पात्रता निकष –

अभ्यासक्रम साधारणपणे तीन वर्षांचा असतो, सहा सेमिस्टरमध्ये विभागलेला असतो. पात्र होण्यासाठी, विद्यार्थ्यांनी त्यांचे उच्च माध्यमिक शिक्षण (10+2) भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र आणि गणित हे मुख्य विषय म्हणून किमान 60% एकूण गुण मिळवून पूर्ण केलेले असावेत. सागरी उद्योगात संभाषण कौशल्ये महत्त्वाची असल्याने इंग्रजीतील प्राविण्य देखील आवश्यक आहे. शिवाय, उमेदवारांनी नोकरीच्या मागणीच्या स्वरूपाचा सामना करण्यासाठी चांगली दृष्टी आणि शारीरिक तंदुरुस्ती यासह काही वैद्यकीय मानकांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे.

प्रवेश प्रक्रिया काय आहे –

बहुतेक संस्था B.Sc. नॉटिकल सायन्स विद्यार्थ्यांना प्रवेश परीक्षा किंवा गुणवत्तेवर आधारित प्रणालीद्वारे प्रवेश देते. सामायिक प्रवेश परीक्षांमध्ये इंडियन मेरिटाइम युनिव्हर्सिटी कॉमन एंट्रन्स टेस्ट (IMU-CET) आणि खाजगी सागरी अकादमींद्वारे घेण्यात येणाऱ्या चाचण्यांचा समावेश होतो. लेखी परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यानंतर, उमेदवारांना अंतिम प्रवेशापूर्वी मुलाखत आणि वैद्यकीय फिटनेस चाचणी द्यावी लागेल.

अभ्यासक्रमाचा आढावा –

B.Sc सागरी विज्ञान हा अभ्यासक्रम सैद्धांतिक अभ्यास आणि व्यावहारिक प्रशिक्षणाचा मिलाफ आहे. येथे मुख्य घटक आहेत:

• नेव्हिगेशन आणि सीमनशिप: जहाजे चालवायला शिकणे आणि नेव्हिगेशनल टूल्स जसे की कंपास, GPS आणि रडार सिस्टम वापरणे.
• सागरी कायदा: आंतरराष्ट्रीय शिपिंग नियम आणि प्रोटोकॉल समजून घेणे.
• हवामानशास्त्र: सुरक्षित समुद्र प्रवास सुनिश्चित करण्यासाठी हवामानाच्या नमुन्यांचा अभ्यास.
• कार्गो व्यवस्थापन: विविध प्रकारचे माल हाताळणे, लोड करणे आणि उतरवणे याबद्दल शिकणे.
• जहाजाची देखभाल: जहाज उपकरणे आणि यंत्रसामग्रीच्या देखभालीबद्दल ज्ञान प्राप्त करणे.
• कार्यक्रमात अनिवार्य ऑनबोर्ड प्रशिक्षण किंवा इंटर्नशिप देखील समाविष्ट आहे, जिथे विद्यार्थ्यांना जहाजांवर वास्तविक जगाचा अनुभव मिळतो.

पदवीनंतर करिअरच्या संधी –

B.Sc मरीन सायन्समधील पदवीधर डेक कॅडेट म्हणून त्यांचे करिअर सुरू करू शकतात. पुढील प्रमाणपत्रे आणि अनुभवासह, ते द्वितीय अधिकारी, मुख्य अधिकारी आणि शेवटी कर्णधार अशा उच्च पदांवर पोहोचू शकतात. जहाज-आधारित भूमिकांव्यतिरिक्त, बंदर ऑपरेशन्स, सागरी विमा, लॉजिस्टिक्स आणि सागरी कायद्यातही संधी आहेत.

B.Sc नॉटिकल सायन्स का निवडावे?

धाडसी, शिस्तप्रिय आणि गतिमान वातावरणात काम करण्यास तयार असलेल्या व्यक्तींसाठी हा अभ्यासक्रम आदर्श आहे. हे उत्कृष्ट वाढीची क्षमता आणि जगभर प्रवास करण्याची संधी असलेले एक फायद्याचे करिअर देते. तथापि, एखाद्याने घरापासून दूर असलेल्या वेळेसाठी आणि व्यवसायाच्या भौतिक मागण्यांसाठी तयार असले पाहिजे.

महाराष्ट्रातील टॉप संस्था ज्या बी.एस्सी. इन नॉटिकल सायन्स कोर्स ऑफर करतात –

टिप: या संस्थांमध्ये प्रवेशासाठी IMU CET (Indian Maritime University Common Entrance Test) महत्त्वाचा आहे.

B.Sc. in Nautical Science पूर्ण केल्यानंतर पगार किती मिळतो?

B.Sc. in Nautical Science पूर्ण केल्यानंतर नौदल आणि समुद्री क्षेत्रात नोकरीसाठी खूप चांगल्या संधी उपलब्ध होतात. सुरुवातीला पगार तुमच्या पदावर आणि कामाच्या प्रकारावर अवलंबून असतो. खाली पगाराबाबत विस्तृत माहिती दिली आहे:

Deck Cadet (सुरुवातीचा पद)

• वेतन श्रेणी: ₹25,000 ते ₹50,000 प्रति महिना
• सुरुवातीला डेक कॅडेट म्हणून काम करताना, तुम्हाला जहाजावर विविध कामे शिकवली जातात, जसे की नेव्हिगेशन, कार्गो हाताळणी आणि जहाजाच्या उपकरणांची देखभाल.

Second Officer/Third Officer

• वेतन श्रेणी: ₹1,00,000 ते ₹2,00,000 प्रति महिना
• काही वर्षांच्या अनुभवानंतर आणि आवश्यक प्रमाणपत्रे (योग्यता प्रमाणपत्रे) प्राप्त केल्यानंतर, तुम्ही द्वितीय अधिकारी किंवा तृतीय अधिकारी होऊ शकता.

Chief Officer (मुख्य अधिकारी)

• वेतन श्रेणी: ₹3,00,000 ते ₹4,50,000 प्रति महिना
• मुख्याधिकारी म्हणून तुमची जबाबदारी मोठी आहे. कार्गो मॅनेजमेंट आणि शिपिंग व्यतिरिक्त, तुम्ही इतर महत्वाची कामे देखील हाताळता.

Captain (कॅप्टन)

• वेतन श्रेणी: ₹8,00,000 ते ₹12,00,000 प्रति महिना किंवा त्याहून अधिक
• कॅप्टन हा जहाजाचा सर्वोच्च अधिकारी असतो आणि जहाजाला कमांड देण्यासाठी आणि जहाजाच्या संपूर्ण क्रूचे नेतृत्व करण्यासाठी जबाबदार असतो. अनुभव, ज्ञान आणि नेतृत्व कौशल्याच्या आधारे ही पदे दिली जातात.

इतर क्षेत्रातील संधी

जर तुम्हाला जहाजावर काम करण्यापासून किनाऱ्यावर आधारित नोकरीकडे जायचे असेल, तर तुमच्याकडे खालील पर्याय असू शकतात:

• सागरी लॉजिस्टिक आणि ऑपरेशन्स: ₹50,000 ते ₹1,50,000 प्रति महिना
• सागरी दर: ₹40,000 ते ₹1,00,000 प्रति महिना
• माकड व्यवस्थापन: ₹60,000 ते ₹2,00,000 प्रति महिना

पगार वाढीचा प्रवास कसा होतो?

• पगार हा अनुभव, प्रमाणन (IMO आणि DG Shipping मान्यताप्राप्त) आणि कंपनीच्या प्रकारावर अवलंबून असतो.
• आंतरराष्ट्रीय जहाजांवर काम करणारे भारतीय जहाजांवर काम करणाऱ्यांपेक्षा जास्त कमाई करतात.
• परदेशी ध्वजांकित जहाजांवर काम केल्याने डॉलरमध्ये पैसे मिळतात, ज्यामुळे खूप चांगली कमाई होऊ शकते.

Tip – B.Sc. in Nautical Science हा कोर्स घेतल्यास तुम्हाला सुरुवातीला साधारण पगार मिळतो, पण काही वर्षांच्या अनुभवानंतर तुम्ही लाखो रुपयांच्या श्रेणीत पगार मिळवू शकता. हा कोर्स फक्त चांगल्या पगाराचाच नाही तर जग पाहण्याचा अनोखा अनुभव देतो.

निष्कर्ष –

B.Sc मरीन सायन्स हा एक सर्वसमावेशक अभ्यासक्रम आहे जो सागरी उद्योगात फायद्याचे आणि साहसी करिअरचे दरवाजे उघडतो. सैद्धांतिक शिक्षण आणि व्यावहारिक प्रशिक्षण एकत्र करून, ते विद्यार्थ्यांना समुद्रातील जीवनातील आव्हानांना तोंड देण्यासाठी तयार करते. तुम्हाला नेव्हिगेशन, लॉजिस्टिक्स आणि नेतृत्वाची आवड असल्यास, स्थिर आणि रोमांचक करिअर तयार करण्यासाठी हा प्रोग्राम एक उत्कृष्ट पर्याय आहे.

Thank You,